Lubieniecki Stanisław. Theatri Cometici pars prior. Communicationes de Cometis 1664 et 1665. cum Viris per Europam Cl. habitas. Amstelodami [Amsterdam] 1668.

Szczegóły

Kategoria: Perły z Lamusa

Lubieniecki Stanisław. Theatri Cometici pars prior. Communicationes de Cometis 1664 et 1665. cum Viris per Europam Cl. habitas. Amstelodami [Amsterdam] 1668. Apud Franciscum Cuyperum, folio, frontispis (miedzioryt), k. [12], s. 966, k. [2], portret 1 (miedzioryt L. Visschera), tabl. z ilustr. 57 (miedzioryty, w tym rozkł.); acc.: Lubieniecki Stanisław. Theatri Cometici pars posterior. Sive Historia Cometarum a diluvio ad A.C. 1665. Historiae Universalis Synopsin quandam continens. Amstelodami [Amsterdam] 1666. Apud Franciscum Cuyperum, folio, frontispis (miedzioryt), k. [6], s. 464, tabl. ilustr. 24 (miedzioryty); acc.:

Lubieniecki Stanisław. Theatri Cometici exitus de Signifi cat. Cometarum. Scitis quorund. Amicorum object. responsionib. Auctoris et judicijs Viror. Cll. Expeditus. Et Justa Rautensteiniana. Amstelodami [Amsterdam] 1668. Apud Franciscum Cuyperum, folio, frontispis (miedzioryt), k. [2], s. 78, k. [3], portret 1 (miedzioryt); winietki, inicjały, finaliki (drzeworyty), współopr. opr. z epoki perg. ze złoc.

E. XXI, 432-434. Wydanie pierwsze. Jedno z najsłynniejszych polskich dzieł astronomicznych XVII w. Dzieło Stanisława Lubienieckiego (1623-1675) – pisarza i działacza ariańskiego, historyka i astronoma. Książka wydrukowana w Amsterdamie w latach 1666-1668, bezpośrednim powodem jej powstania było pojawienie się komet w 1664 i 1665 r., które wywarły na autorze ogromne wrażenie. Jako pierwsza ukazała się część druga, w 1668 wydrukowano obszerną część pierwszą i kończącą część trzecią. Część pierwszą otwiera dedykacja autora dla króla duńskiego Fryderyka III, następnie znajdują się okolicznościowe wiersze wyrażające podziw dla autora i jego dzieła, napisane przez wybitnych poetów epoki: Jana Ernesta Rautensteina, Mikołaja Heinsiusa czy Izaaka Grutera. Część ta zawiera obszerną i wszechstronną korespondencję naukową Lubienieckiego z najwybitniejszymi europejskimi astronomami, fi lozofami i matematykami. Korespondencja obejmuje nie tylko zagadnienia związane z astronomią, ale także kwestie fi lozofi czne, historyczne i przyrodnicze, „stanowi ona kopalnię wiadomości zarówna dla historyka nauki czy kultury, jak też badacza ówczesnych dziejów politycznych” (J. Tazbir). Autorzy listów reprezentowali wszystkie najważniejsze europejskie ośrodki naukowe, do najsłynniejszych uczonych należeli: Otto Guericke (1602-1686) – wybitny fizyk niemiecki, Jan Ernest Rautenstein (1622-1666) – dyplomata, minister księcia neuburskiego, Kasper Schott (1608-1666) – fi zyk jezuicki z Wűrzburga, Jan Placentinus Kołaczek (1630-1683) – profesor matematyki z Frankfurtu, Piotr Brussel – astronom z Paryża, Fryderyk Bűthner (1622-1701) – profesor matematyki w Gdańsku, Jan Piotr Titius (1619-1689) – konrektor gimnazjum gdańskiego. Na str. 361-414 opublikowana została korespondencja autora z wybitnym gdańskim astronomem Janem Heweliuszem. Część druga zawiera opis 415 komet, które pojawiły się od „potopu” do 1665 r. Na wstępie znajduje się dedykacja autora dla Jerzego Wilhelma i Jana Fryderyka, książąt brunszwickich na Lűneburgu, następnie wiersz o kometach Michała Kirsteniusa (1592-1678) – śląskiego poety urodzonego w Brzegu. Obok opisu komet autor zamieszcza zestawienia różnych wydarzeń historycznych, jakie następowały po przelocie każdej z nich. Kończąca część trzecia zawiera dodatkowe wypowiedzi uczonych na temat komet. Otwiera ją dedykacja autora dla Filipa Wilhelma ks. neuburskiego i Filipa ks. Sulzbach, na końcu umieszczono „Carmen gratulatorium” Izaaka Grutenera gratulujący autorowi wydania tak obszernego i cennego dzieła. Ozdobę dzieła stanowią ilustracje, łącznie 81 miedziorytowych map nieba i komet (w tym wiele rozkł.), 2 portrety i bogate frontispisy przed każdą częścią, imponujące wyjątkowym poziomem technicznym i artystycznym – „W europejskiej literaturze astronomicznej wieku XVII […] nie ma ani jednego dzieła o naukowym charakterze, ilustrowanego w taki sposób. Dekoracyjność rycin przewyższa nawet poziom artystyczny słynnych rycin z dzieł gdańskiego Heweliusza.”(T. Przypkowski). Ich autorami byli wybitni holenderscy malarze, miedziorytnicy i sztycharze: Maciej Scheitz, Bastiaen Stoopendael, Jan Veenhuysen, Hendrik Gerritsz, Hendrik Gerards. Przedstawione mapy nieba z naznaczonymi drogami komet ozdobione zostały wizerunkami postaci mitologicznych oraz zwierząt symbolizujących poszczególne znaki zodiaku. Na uwagę zasługują także pięknie sztychowane panoramy miast, nad którymi widziano komety. Na początku tomu pierwszego znajduje się miedziorytowy portret autora sztychowany przez Lamberta Visschera według rysunku Matthisa Scheitsa, w tomie trzecim miedziorytowy portret Jana Ernesta Rautensteina.„Dzieło Lubienieckiego ma bezcenną wartość jeszcze dziś, może nawet większą obecnie niż w czasach, gdy zostało napisane. Pozwala ono bowiem prześledzić minione dzieje wielu znanych obecnie komet periodycznych […] ze słynną kometą, nazywaną obecnie Kometą Halleya, na czele” (A. Marks). Za swe dzieło Stanisław Lubieniecki otrzymał szczególną nagrodę, w 1802 r. wybitny selenograf Johann Schröter nazwał jego imieniem jeden z kraterów na Księżycu. Oprawa z epoki: pergamin naturalny, osiem zwięzów pergaminowych przeciągniętych przez grzbiet, w górnym polu grzbietu wykaligrafowany tytuł, w pozostałych polach złocony ozdobnik, w zwierciadle lica stylizowany złoty ozdobnik, obie okładki obwiedzione liniową bordiurą, brzegi kart złocone. Oferowany egzemplarz pochodzi z księgozbioru Michela Chaslesa (1793-1880) – wybitnego francuskiego matematyka i historyka matematyki, członka Akademii Nauk w Paryżu, współtwórcy francuskiej szkoły geometrii rzutowej (miedziorytowy ekslibris na wewnętrznej stronie przedniej okładki). Miejscami na kartach niewielkie ślady zawilgocenia, w części pierwszej ślad zacieku na górnym marginesie części kart. Stan ogólny bardzo dobry. Efektowny egzemplarz w ładnym stanie zachowania. Wielka rzadkość na polskim rynku antykwarycznym.

Lit.: T. Przypkowski, Zainteresowania matematyczno-astronomiczne Braci Polskich [w:] Studia nad arianizmem, pod red. L. Chmaja, Warszawa 1959, s. 411-416; A. Marks, Pod znakiem komety, Katowice 1985, s. 28-29; J. Tazbir, Stando Lubentius Moriar. Biografi a Stanisława Lubienieckiego, Warszawa 2003, s. 167-181.

Cena wywołania: 120.000 PLN / Cena sprzedaży: 120.000 PLN